Jinekolojik Onkoloji Nedir?

Jinekolojik onkoloji; kadın üreme sisteminde gelişen kanserlerin tanı, tedavi ve takip süreçlerini yöneten özel bir tıp dalıdır. Rahim (uterus), rahim ağzı (serviks), yumurtalıklar (over), vajina ve dış genital bölge olan vulva gibi organlarda oluşan kötü huylu tümörlerle ilgilenir. Jinekolojik onkologlar yalnızca kanserin tedavisiyle değil, aynı zamanda kanserin erken teşhisi, risk analizi ve koruyucu önlemlerle de ilgilenir.

Jinekolojik onkoloji, kadın hastalıkları ve doğum uzmanlığından farklı olarak, bu kanser türlerinin çok yönlü ve kapsamlı tedavi süreçlerine odaklanır. Cerrahi operasyonlar, kemoterapi, radyoterapi, hedefe yönelik tedaviler ve hormon tedavileri gibi farklı yöntemler kombine edilerek kişiye özel planlamalar yapılır.

Jinekolojik Onkoloji Neye Bakar?

Kadınların üreme organlarında gelişebilecek kanser türlerinin tanısı, tedavisi ve takibi jinekolojik onkolojinin temel görev alanıdır. Bu alandaki uzmanlar;

• Kanser şüphesi olan hastalarda tanı koymak,
• Kanserin evresini belirlemek,
• Cerrahi girişimleri gerçekleştirmek,
• Kemoterapi ve radyoterapi süreçlerini planlamak,
• Genetik riskleri analiz ederek önleyici tedbirler geliştirmek,
• Psikososyal destek sağlamak,
• Hastaları düzenli takibe alarak olası tekrarları erken tespit etmekle görevlidir.

Özellikle yayılımı saptamak için MR, PET-CT, ultrason, biyopsi gibi ileri tanı yöntemleriyle desteklenen süreçler, multidisipliner bir ekibin katkısıyla yürütülür. Bu ekipte onkologlar, radyologlar, patologlar, radyasyon onkologları ve gerekirse psikologlar birlikte çalışır.

Jinekolojik Kanserlerin Belirtileri

Ne yazık ki jinekolojik kanserler, çoğu zaman erken evrede belirti vermez. Bu da tanıyı geciktirerek hastalığın ilerlemesine neden olabilir. Ancak bazı işaretleri göz ardı etmemek gerekir:

• Menopoz sonrası kanama
• Adet dışı lekelenme
• Pelvik bölgede ağrı veya baskı hissi
• Cinsel ilişki sırasında ağrı
• Anormal vajinal akıntı (kötü kokulu veya kanlı)
• Karın şişkinliği, dolgunluk hissi
• Yemek yerken çabuk doygunluk
• Sık idrara çıkma
• Nedensiz kilo kaybı veya alımı
• Vajinal bölgede kaşıntı, yara

Bu belirtilerin varlığı, her zaman kanser anlamına gelmez. Ancak şüphe varsa mutlaka jinekolojik muayene yapılmalıdır. Çünkü erken tanı, tedavi başarısını büyük ölçüde artırır.

Jinekolojik Kanserlerin Nedenleri ve Risk Faktörleri

Kanser oluşumunun tek bir nedeni yoktur; genetik, çevresel ve hormonal pek çok faktör birlikte etkili olur. İşte bazı yaygın risk faktörleri:

• HPV Enfeksiyonu: Özellikle rahim ağzı kanserinin %98’ine yakını HPV kaynaklıdır.
• Genetik Yatkınlık: BRCA1 ve BRCA2 gen mutasyonları yumurtalık ve meme kanseri riskini artırır.
• İleri Yaş: Menopoz sonrası kadınlarda görülme sıklığı artar.
• Obezite: Özellikle rahim kanserinin gelişiminde etkili bir faktördür.
• Sigara Kullanımı: Serviks ve vulva kanseri riskini yükseltir.
• Hormonal Dengesizlikler: Uzun süreli östrojen maruziyeti risk faktörüdür.
• Doğurganlık Geçmişi: Hiç doğum yapmamış olmak ya da geç yaşta doğum yapmak risk faktörü olabilir.

Jinekolojik Onkolojide Tanı Süreci

Tanı süreci, hem hastalığın türünü hem de evresini doğru şekilde belirlemek için büyük önem taşır. Kullanılan başlıca tanı yöntemleri şunlardır:

• Pelvik Muayene: Fiziksel muayene ile anormal oluşumlar değerlendirilir.
• Smear Testi: Serviks kanserine karşı ilk basamak tarama testidir.
• HPV DNA Testi: HPV enfeksiyonunun varlığı araştırılır.
• Kolposkopi: Serviksin detaylı incelenmesini sağlar.
• Biyopsi: Şüpheli dokudan alınan örnekle kesin tanı konulur.
• Ultrasonografi: Rahim ve yumurtalıklardaki kitleler görüntülenir.
• MRI / BT / PET-CT: Tümörün yayılımı ve evresi detaylı biçimde analiz edilir.
• Kan Testleri: CA-125 gibi tümör belirteçleriyle destekleyici veriler elde edilir.

Jinekolojik Kanser Türleri

Kadın üreme sisteminde gelişen başlıca kanser türleri şunlardır:

• Rahim Kanseri (Endometrium): En sık görülen kadın kanseridir. Menopoz sonrası kanama en yaygın belirtidir.
• Rahim Ağzı Kanseri (Serviks): HPV ile yakından ilişkilidir. Pap smear testi sayesinde erken teşhis edilebilir.
• Yumurtalık Kanseri: Genellikle geç belirti verir. Karın şişliği ve hazımsızlık dikkat çeker.
• Vajina Kanseri: Nadirdir. Akıntı, ağrı ve kanama ile belirti verir.
• Vulva Kanseri: Kaşıntı, renk değişikliği ve yara ile kendini belli eder.
• Fallop Tüpü Kanseri: Nadir ama agresif seyirli bir kanserdir.
• Periton Kanseri: Yumurtalık kanseriyle benzer belirtiler gösterir.
• Trofoblastik Tümörler: Gebelikle ilişkili nadir tümörlerdir.

Tedavi Yöntemleri

Jinekolojik kanserlerin tedavisi, hastalığın türüne, yayılımına ve hastanın genel sağlık durumuna göre belirlenir. Kullanılan başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:

• Cerrahi Müdahale: Rahim ve yumurtalıkların alınması, lenf nodlarının çıkarılması gibi işlemleri içerir. Açık veya kapalı (laparoskopik / robotik) yöntemlerle uygulanabilir.
• Kemoterapi: Kanser hücrelerini yok etmek için kullanılan ilaç tedavisidir. Genellikle damar yoluyla verilir.
• Radyoterapi: Yüksek enerjili ışınlarla kanser hücreleri hedeflenir. Dıştan veya içten uygulanabilir.
• Hormon Tedavisi: Özellikle hormon duyarlı kanserlerde etkilidir.
• Hedefe Yönelik Tedaviler: PARP inhibitörleri gibi ilaçlarla tümör hücrelerine spesifik olarak müdahale edilir.
• İmmünoterapi: Bağışıklık sistemini harekete geçirerek kanserle savaşan modern bir yöntemdir.
• Palyatif Bakım: İlerlemiş hastalıkta ağrı ve rahatsızlıkları azaltmayı hedefler.

Jinekolojik Kanserlerden Korunma Yolları

• Düzenli jinekolojik muayene ve smear testi yaptırmak
• HPV aşısı olmak (tercihen 9-14 yaş arasında)
• Sağlıklı ve dengeli beslenmek
• Sigara ve alkol kullanımından uzak durmak
• Fiziksel olarak aktif kalmak
• Genetik testlerle risk analizi yaptırmak (özellikle BRCA taşıyıcıları)
• Bağışıklık sistemini güçlü tutmak